Koruyucu Ayırma
Koruyucu Ayırma, elektrik tesisatında dolaylı temasa karşı koruma yöntemlerinden biridir. Sizin de belirttiğiniz gibi, temel amacı bir yalıtım hatası durumunda tehlikeli dokunma gerilimlerinin oluşmasını engellemektir. Bunu, bir akım tüketim aygıtını (cihazı) besleme şebekesinden elektriksel olarak tamamen ayırarak, yani izole ederek yapar. Bu işlem genellikle bir ayırma transformatörü (izolasyon trafosu) aracılığıyla gerçekleştirilir.
Çalışma Prensibi
Koruyucu ayırma sisteminde:
Ayırma Transformatörü: Besleme şebekesinden gelen elektrik enerjisi, özel bir ayırma transformatörünün primer sargısına uygulanır.
Sekonder Sargı ve Cihaz: Transformatörün sekonder sargısı ise korunacak cihaza enerji sağlar. Primer ve sekonder sargıları arasında galvanik bir izolasyon bulunur; yani elektriksel olarak hiçbir doğrudan bağlantı yoktur. Enerji transferi sadece manyetik indüksiyon yoluyla gerçekleşir.
Hata Durumu:
Eğer korunacak cihazın gövdesinde (veya sekonder taraftaki herhangi bir iletkende) bir yalıtım hatası meydana gelirse ve bu hata toprakla temas ederse, akım toprağa akamaz. Çünkü, sekonder devrenin toprağa karşı bir referansı yoktur ve şebeke toprağından tamamen izole edilmiştir.
Bu durumda, cihazın gövdesi üzerinde bir potansiyel oluşsa bile, bu potansiyel şebeke toprağına karşı bir akım döngüsü oluşturmaz. Dolayısıyla, insan bu gövdeye dokunduğunda, tamamlanmış bir devre oluşmayacağı için tehlikeli bir dokunma akımı geçmez.
Koruyucu Ayırmanın Avantajları
Yüksek Güvenlik: Tek bir hata durumunda (fazın gövdeye teması), insan vücudundan akım geçişini büyük ölçüde engellediği için son derece güvenli bir koruma yöntemidir.
Topraklamadan Bağımsızlık: Çalışması için karmaşık bir topraklama sistemine veya düşük topraklama direncine ihtiyaç duymaz. Bu, topraklama koşullarının kötü olduğu yerlerde avantaj sağlayabilir.
Kaçak Akım Kontrolü: Kaçak akımların toprağa akmasını engellediği için, bu tür akımların neden olabileceği hassas ekipman arızalarını veya yangın risklerini azaltır.
Koruyucu Ayırmanın Sınırlamaları ve Uygulama Alanları
Sadece Tek Bir Cihaz: Genellikle bir ayırma transformatörü, yalnızca tek bir cihazı beslemek için tasarlanır. Birden fazla cihazın aynı transformatöre bağlanması durumunda, ikinci bir yalıtım hatası (örneğin, farklı bir cihazın fazının gövdeye teması) meydana gelirse, bu iki hata arasında tehlikeli bir dokunma gerilimi oluşabilir. Bu nedenle, yönetmelikler genellikle tek bir cihazın beslenmesini veya çok sınırlı sayıda cihazın dikkatli bir şekilde beslenmesini şart koşar.
Maliyet ve Boyut: Ayırma transformatörleri, genellikle standart trafolara göre daha büyük ve pahalıdır.
Kullanım Alanları:
Tıbbi Odalar (Grup 2 Tıbbi Mahal): Ameliyathaneler, yoğun bakım üniteleri gibi hasta güvenliğinin hayati önem taşıdığı yerlerde tıbbi cihazların beslenmesinde zorunludur. Burada en ufak bir kaçak akım bile hastalar için hayati tehlike oluşturabilir.
Islak Hacimler: Banyo, yüzme havuzu gibi yüksek nem ve ıslaklık riski olan yerlerde taşınabilir elektrikli cihazların (örneğin saç kurutma makinesi) kullanımında ekstra güvenlik sağlamak için tercih edilebilir.
El Aletleri: Özellikle şantiye gibi zorlu ortamlarda kullanılan el aletleri için güvenlik amacıyla taşınabilir ayırma transformatörleri kullanılabilir.
Koruyucu ayırma, özellikle hassas uygulamalarda ve yüksek riskli ortamlarda tercih edilen, etkili bir elektrik güvenliği yöntemidir.
